Monday, April 13, 2020

Ram Thumna leh Kei


                                     Ram Thumna leh Kei
Lalbiakzoi
Malaysia Mizo Community a dinna kum 10 a lo in her ve ta reng mai!! A dintu zingah tel lo mah ila kum 4 lai ka lo luhchhuahna anih vangin ka in ti ‘neitu’ em em a, community member te chhiat/that engkimah ka lo luangliam ve fo thin. Kum 10 hmel a hmuh theih chhan hi hruaitu hmasa leh ni mek te taihmakna, inpekna leh thahnem ngaihna a ni lo thei lo. Hruitute hi member ten sawi sel ai chuan tha leh zuala min hruai theih nan tih phur dan i zawng thiam zel ang u. Malaysia hi khua leh tui kan nihna hmun tur ni lo mahse, 




Malaysia-a kan khawsakna hian hringnun rahbi kan penchhoh zelnaah nasa takin nghawng a nei a ni.


Thuziak tura kei ve teh lul min hrechhuak hi ka lawm hle. Chhiar tute tana tangkai theihna pakhat tal ka pholang thei a nih phei chuan a lawmawm zual ang. Canada ram a lut Duhlian tawng hmang kan tam lo bawk a, ka thil hmuh leh hriat te thiam ang tawkin ka han thailang ve ang e. 

Canada ram hmel hmang

Canada hi khawvela ram lian ber pahnihna a ni a, Map kan bih chuan USA chungah a awm tih kan hmu thei ang. USA nena in ramri na langsar tak pakhat chu ‘Niagara Fall’ an tih lengkir lianpui kha ani a, khawvela hmun lar tak pakhat a ni nghe nghe. USA a State an tih hi Canada ah chuan Province tiin kan ko. Province 10 leh Territory (state ni pha chiahlo) 3 in a hlawmkhawm a, Ontario province-a Ottawa khua chu Canada khawpui ber (capital city) a ni. Amaherawhchu, mi tam tak chuan Toronto khua hi Canada-a mihring chen tamna ber a nih vangin Canada khawpui tlukah an ngai. Kuala Lumpur leh Delhi atanga thlengthla Chin refugee te hi Canada khaw hrang hrang Kitchener, Toronto, Ottawa, Vancouver, Edmonton leh Calgary ah te kan khawsa ve a. Duhlian tawng hmang refugee thleng hmasa ten Calgary khuaah bu an lo khuar avangin vawiin thleng Canada ah chuan Calgary hi Duhlian tawng hmangte khawpui a tih theih awm e. Mizo Community of Canada (MCC) a ding a, Pathian biak ho nan Calgary Chin Evangelical Fellowship (CCEF) a awm bawk. Pathian zarah serh leh sang khawih thei pastor 3 laiin min awp lum a, puitling leh nausen hming ziak hi thu ziah mek lai hian 67 chiah kan ni.


USA ang thovin ram dang dang atanga thleng lut kan ni hlawm a, Burma ram thenawm India, Vietnam, Cambodia, China, Thailand leh Philippines atanga thleng thla pawh an thahnem khawp mai. Burmese hmel hi Philippino nen a in hnai em a, ‘Philippino i ni em?’ tih zawhna kan dawng fo. ‘Burma/Myanmar’ ram hi khawi ah nge a awm? tih hria erawh an tam lo hle. Lutuam thenkhat ho chuan ‘Rohingar’ boruak avang khan an hre nghal thei mai.   

Canada thatna

UN kal tlanga Canada ram kan thlen luhin  PR (Permanent Residence) kan ni nghal a, a hamthatna pakhat chu damdawiin (hospital leh clinic) pan man a thlawn vek a ni. In zai pui (operation) leh nau neih pawhin mahni sum sen a tul lo. Ha leh Mit pawh check-up pangngai anih chuan sen a tul lova, enkawlna (treatment) thenkhat lak a nih erawh chuan mahnia sen tur a ni. Insurance nei tan Insurance in a pek sak chin a awm. Damdawi hnawih tur emaw ei tur emaw lei dawnin mahni a sen a tul. Mahse Tax file hunah a thil tel theih a, sawrkarin sumlakluh (income) azirin rulh let a nei thin. Sawrkar sikul (Public school) ah fee chawi ngai lovin naupangin lehkha an zir thei a, naupang te kum 18 hnuai lam an nih chhung chu thla tin sawrkarin puihna a pe. Nu leh pa te sum lakluh milin an pek zat erawh a in ang lo. Canada-a kum 3 khawsak hnu ah a ram mi nihna a dil theih.

Canada that lohna

Thlasik a rei a, a ram leilungah thlai chin hleih theih anih loh avangin ram dang atanga lut kan ring ber. Chuvang chuan khawsak man (living cost) a sang. Engkim a to ti mai ang.

Canada thlen dan kawng hnih

Kawng khatna chu UN kaltlang a ni. Kawng hnihna chu Sponsorship (in koh). Sponsorship ah hian mimal leh community/organization hmingin a koh theih. Mimal atangin kawppui te, nu leh pa te koh theih a ni a, community/organization chu kohhran hming emaw, group hming emaw a koh sawina a ni. Meeting/training/visit anga rawn lut, haw leh tawh lo ‘Refugee’ dilna thehlut a cham hlen pawh an awm ve bawk.

Canada Sap

Sap kan tih chu vun var, sam buang, mit paw leh pumraw lian deuh kha kan kawh tir ber in ka hria. Canada a ka hmuh phak chin Sap kan tih mai te hi German, leh Ukrainian thlah an tam khawp mai. An pi leh pu te kum 100 kal ta vel khan sakhaw zalenna sualin Canada-ah ral tlanin an lut a, vawiin thleng an in bengbel. An pi leh pute tawng leh culture chhawmnung an tam lutuk lo.

Vakrawlai

Kan ramah ram thim nawra rawn kalte kha Sap kan hmelhriat hmasak ber an ni ti ila a sual awm lo ve. Pathian rawngbawl hmasa an ni bawk a, vawiin thleng ngaihsan an la hlawh fan. Chutih karah a hmuna han chenchilh takah chuan vakrawlai (homeless) hmuh tur an awm nuk mai. Sawrkarin an riah luhna tur (Shelter) a siamah an awm reng peih bik lova, kawng laia kutdawh te in emaw, a rem dan ang anga mutbu tuah ve mai, rui deuh hu, rimchhe ve tak te pawh an awm. Mimal zalenna haksual tuhrah ni berin ka hria. Nu leh pa ten an fa te kum 18 an tlinin in dan an phal. Kum 18 nazawng hi an puitling kher silo, mahni ke a dinchhuah hleih theih tak lohvah chuan nun beidawnna in a zui mai a, zu leh damdawi a an tluk tawh tawh si chuan mi pangngai ang in an nun an vawng zo tawh lova, vakrawlai (homeless) nunah an tlu zui ta a ni.

Sap tawng leh Sap ram

Sap tawng (English) official-a hmanna Canada, USA, Australia, United Kingdom (leh a dangte) hi sap ram chu ni ngei mai. Sap ram ah chuan system a tha a, kan suangtuah phak loh daihin kan khawsak ve theih phah.

Sap ram leh Kei ni

Sap ram kan tih chu taksa ngei thleng thla in ka cheng teh meuh mai. Mahse puitlin hnua thleng thla te khawsak dan ka hmuh hian Sap ram a hran, keini a hran riau a hriatna ka nei thin. A chhan chu Sap tawng ti ri ve sawih sawih thei mah ila, an SAP-NA tak tak kan pawh lova, kan tui lo bawk. Sap rama cheng nafam Sap tih dan (entir nan BBQ leh Baby Shower) kan seng te awm mahse ‘khawlama kan tih dan leh ngaihdan’ kan la thlah chuang lo. Chiang deuh pakhat chu hun hman dik chungchang. Thlenkim hun tura tiam ‘darkar’ kan la ngaihthah fo. 

Chenna in

Malaysia ah khan room zin te ah kan in hnawh deuh teuh thin vang nge, thlenhlim chuan Canada-a in te hi zau nuam ka ti theih khawp mai. Mahse ka cheng rei tulh tulh a, ka hmu zim tulh tulh. Engkim hi a ‘ba’ a lei theih vek a ni nen inchhung bungrua mamawh chin baka leih belh zel a awl em a ni.

Chhiah pek reng a ni

Burma leh Malaysia ka khawsak lai khan thil lei reng rengin chhiah (Tax) ka pe ngai lova, Canada ah chuan engpawh lei ila, thil man bakah chhiah (tax) min la tel zel kha ka thlen tirh chuan ka ui thei khawp mai. Tunah chuan ngaiah ka nei tan ve tawh.

Tha leh thalo inkawp tlat

Ram thumna hian huhang a nei na hle. A chhan leh vang engpawh chu lo nise UN in an record ah hming min ziahluh tawh chuan ram thumna thlen hun tur rilru ah a riak tan. He beiseina hian tawrhchhelna a hringchhuak a, thil tha tak a ni tlat.

Ram thumna thlen hi ‘Vanram note’ thleng tluka tehkhin pawh a dik lo teh chiam lo. Ram thumna thleng ta te Facebook en mai pawhin hahipa sawi tur a awm thin. Mahse thil engkim hi ‘tha leh tha lo’ a kal kawp vek tih kan hriat reng a pawimawh. Chenna room insawn pawh thil awllo anih angin chenna ‘Ram’ insawn phei chu thil hautak tak a ni. Ram thumna thlen kan chak chhan e nge? tih hi mahni ah kan chiang em? E nge kan seng luh ang a, e nge kan thlahliam dawn? Tawng leh culture hi thenhran theih a ni lova, kan faten Sap tawng an hman thiam viau tawh chuan kan culture ai Sap culture chu nuam an ti chho dawn. Ram thumna thlen vanga kan ro hlu kan fate kan hlauh a nih si chuan a lungchhiat thlak ngawt ang.

Nun tam  

Sap rama tha ka tih deuh leh an mahni Sap ho ngei pawhin a an ngaih pawimawh pakhat chu ‘Giving back to the community’ tih hi a ni. Pum bilh lo thukhawchang (Theory) hi ram pawhin a thatpui. Ram thumna kan thlen hlim chuan tu te pawh bul tan vek kan ni a, sawrkar leh hmun hrang hranga tanpuina te kan mamawh thin. Rilru pangngai tak pu tan chuan mahni kea din ve theih hun kha bitum lian ber tur a ni. Mahni kea kan din theih tawh chuan keimahni atang kan chhungte, kan thiante, kan pian leh murna khawtlang, kan ram chenin chhawmdawltu kan ni thei dawn a, chu chuan ‘mahni in zahna (self-respect)’a neih tir a, Ram ropui nena inmil ‘Nun tam’ kan nei thei dawn a lo ni.

Lungawina kim

UN boruak chu ‘Pa’ chauh lo chuan a  hre lo ti ten fiamthu kan thawh a, ram thumna kal tura step zawng zawng kan rah kim biai tawh pawhin e nge maw vang tala thulh a awm leh theih zia a ti chiang. A pawimawh ber chu khawiah pawh awm ila, lungawi taka kan awm theih a tul. Lungawina chu eng tia zawn hmuh chi nge ni dawn? Ram thumna kal hi ‘lungawina kim’ a ni tih lam ka kawh tir lo. A teuh lo lutuk zawk. ‘Lungawina kim’ chu Pathian atang chauh loh chuan a awm thei lo. Ram thumna thleng tawh zingah thalai in awk hlum chanchin hriat tur a awm te hi eng vang nge? Hringnun an hman mekah an lungawi tawk lo tihna a ni mai.
Ram khatna awm laiin Ram hnihna, Ram hnihna atang Ram thumna ah, Ramthumna kan thlena kum tam a vei hnu ah Ram khatnaa zin/kir chakna a rawn piang leh. Engkim tih kuala neih loh hnawhkhahin ‘Lungawina kim’ min pe chuang lo.
Neihsaa lawm hliah hliah hi Pathian thu in min zirtir ni mahse mihring danah hmasawn lo tehfung a ni lawi si. Midang nena in er emaw, mahni leh mahni duhthawhlohna reng renga buai he khawvel a hringnun kalsiam hi a chang chuan hahthlak in tih ve thin ka ring.
Insawizawina
Harsat kan tih hi hun in a liam pui a, hlimawm kan tih pawh chuti tho. Khawiah pawh awm ila, Ram lina ‘Chatuan ram’ atang kohna dawng hman reng a kan awm a thupui ber. He khawvel hi taksa, rilru leh thlarau insawizawina hmun leh hun ah hmang ila kan hlawk zel ang.
Kei (kan nihna)
Mihring hlutna hi thiamna, finna, hausakna, hmingthanna leh thil dang dangte a teh thin ni mahse Pathian ringtu kei ni tan chuan ‘Isua thisena tlan, Pathian faa vuahte’ kan nihna hi a hlutna zawk chu a ni. Khawi ramah pawh awm ila, eng ang dinhmunah pawh ding ila, Pathian neitute chu engkim nei tu kan nihna hi i hre nawn fo ang u. Pathian neitute nun hi Ram thumna thlengta te pawhin an awh ber a ni zawk. Kan rin Pathian hi a NUN tlat avangin mihringin a kan mamawh beiseina min siam a, kan zawn fo lungawina leh hahchawlhna min neih tir bawk thin. Sam 119:2 Thinlung zawng zawnga amah zawngtu, A thuhriattirna zawmtute chu an va nihlawh em!

=============================================================
 

No comments:

Post a Comment

Hming Thleng Dan

              North America ramah hian tlangmi tam tak an thleng a, a tam zawk chu raltlan angin an thleng hlawm a. A tlangpuiin India leh M...